ПРАПАНУЕМ ВАМ, ПАВАЖАНЫЯ БАЦЬКІ, БЕЛАРУСКІЯ САЙТЫ ПА АДУКАЦЫІ,
ВЫХАВАННІ І РАЗВІЦЦІ ДЗЯЦЕЙ! 

"Вясёлка" - часопiс для дзяцей i iх бацькоў. http://www.veselka.by 
"Буся" - чытанка-маляванка для дашкольнікаў. http://www.veselka.by/?page_id=4543 
Вершы.ru - нацыянальны паэтычны партал, на якiм вы знойдзеце вершы для дзяцей на беларускай мове. 

Казкi беларускiя

http://kazki.unicef.by - Народныя казкі для дзетак ад ЮНІСЕФ. Праект «Народныя казкі для дзетак» — iнiцыятыва ЮНIСЕФ у Беларусі. Там вы знойдзеце многа цудоўных казак и гульняў для вашых дзетак на беларускай мове. 

http://kazki.by - "Гэты сайт прысвечаны беларускім казкам для малых і дарослых, але й не толькі. Усе дзеткі любяць казкі, вершы, мульцікі, гульні. Усе дзеткі, безумоўна, маюць на гэта права. Нам не важна, на якой мове вы размаўляеце па жыцці ці з якімі памылкамі вы пішаце па-беларуску. Нам важна ваша жаданне прачытаць свайму дзіцяці беларускую казку на роднай мове, і менавіта гэта аб’ядноўвае ўсіх наведвальнікаў гэтага сайта!" 

Усе серыі Свінкі Пэпы на peppa.by! 

https://youtu.be/y-xHTirHmIA
https://youtu.be/Ev-ysHFvm2M - птицы
https://youtu.be/Fy5oSJGVewQ - дикие животные (звери)
https://youtu.be/dbHw_AAM_Jc - названия инструментов 
https://youtu.be/vBXAgoLPuLk - посуда для питья 
https://youtu.be/k3d1YE9vHDo - на концерте
https://youtu.be/DFxPzJoYG8A - названия напитков 
https://youtu.be/9-SJzNHYXZg - движения 
https://youtu.be/L_woyjtoQ0U - посуда  

«Цудоўны мяшочак»

Для гульні неабходныя: палатняны мяшочак і невялікія цацкі. У пачатку гульні дзіця правільна называе кожны прадмет. Затым усе цацкі складаюцца ў мяшочак і змешваюцца. Дзіцяці прапануецца на вобмацак адгадаць цацку; назваць яе (Зайчык); скласці з гэтым словам словазлучэнне (Зайчык (які?) белы, пухнаты...) або сказ (Даўгувухі зайчык скача на лясной палянцы). 

«Жаба» 
Вылучэнне гука з шэрагу іншых гукаў. Напрыклад, гук [А]. Будзеш скакаць, як жаба, калі пачуеш гук [А], на іншыя гукі апускаеш нізка рукі. Дарослы называе гукі (а, у, а, і, э...), а дзіця падскоквае, калі пачуе зададзены гук. Гульню можна праводзіць на гук, які дзіця вучыцца гаварыць

«Назаві тры прадметы»

«Я назаву адно слова, напрыклад, мэбля, а ты назавеш тры словы, якія можна назваць адным словам «мэбля» (стол, крэсла, ложак). У гэтай гульні дзіця вучыцца абагульняць тры паняцці да аднаго слова і наадварот. Напрыклад, дарослы называе: «Маліна, клубніцы, парэчка», а дзіця адказвае: «Ягады». Прыклады абагульняючых слоў: кветкі, ягады, дрэвы, галаўныя ўборы, адзенне, абутак, электрапрыборы і г. д.                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                  

«Пагуляем у словы!»

Гэта папулярная і карысная гульня. Усе называюць словы па-чарзе. Трэба назваць слова на літару, на якую скончылася папярэдняе слова . Гэта аналаг гульні “у гарада». Потым гульню можна ўскладняць, называць толькі жывёл, або толькі ежу і т. п.

«Насарог»

Насарог павінен усё рабіць на адзін гук. Напрыклад, сёння гук "ш": насарог носіць шкарпэткі, шапку, шалік, любіць есці шакалад і г.д.

«Скажы наадварот»

Дарослы называе слова, а дзіця адказвае словам, процілеглым па сэнсе –антонім (дабро-зло, цёмна-светла, мяккі-цвёрды і г.д.).

«Скажы па-іншаму»

Успомні і назаві словы, падобныя па сэнсу на тое слова, якое названа. Дарослы прапануе, напрыклад, слова «вялікі». Дзіця называе словы-сінонімы: велізарны, вялізны, гіганцкі («мокры» - сыры, вільготны і г. д.).

«А гэта, якім бывае?»

Па чарзе падбіраюцца прыкметы, хто больш не зможа прыдумаць – прайграў (напрыклад, кошка бывае пухнатая, галодная, рыжая і г.д.).

«Што бывае?»

Гульня, зваротная папярэдняй. Называем, хто(што) можа мець дадзеную прыкмету (напрыклад, прыгожай можа быць кветка, дзяўчына, малюнак і г. д.)

«Што можна зрабіць?» 

Па чарзе называем прадметы (з дрэва – стол, крэсла, палка і г. д..). 

«З чаго зроблены гэты прадмет?» 

Зваротная папярэдняй гульні. Дарослы называе рэч, а дзіця гаворыць, з чаго яна зроблена (стол – з дрэва –дзеравянны , дом – з каменя- каменны, кніга – з паперы - папяровая і т. п.).                                                                                                                Падрыхтаваў:  выхавальнік дашкольнай адукацыі  А.В.Масько

«Хто самы уважлівы?» 

«Будзем называць прадметы, каля якіх мы праходзім; а яшчэ абавязкова пакажам – якія яны. Вось паштовая скрыня – яна сіняя. А вось кошка – яна пухнатая». Можна называць словы па чарзе.

«Жоўты, чырвоны, блакітны» 

Прапануйце дзіцяці называць прадметы пэўнага колеру. Напрыклад, толькі чырвоныя прадметы, якія ёсць навокал. Калі дзіця будзе называць і паказваць вам іх, пераходзьце да вывучэння іншых колераў. Гэтак жа можна адпрацаваць успрыманне памеру.

«Пераблытаніца» 
Жылі-былі словы. Яны весяліліся, гулялі, танцавалі і не заўважылі, што ў іх нешта пераблыталася. Дапамажы словам вярнуць свой ранейшы выгляд: кашок (кошка), дава (вада), ватра (трава).                                                                                                   Падрыхтаваў: выхавальнік дашкольнай адукацыі А.В.Масько

     Малыя фальклорныя жанры - мініяцюрныя паэтычныя творы, створаныя для дзяцей, якія маюць канкрэтны педагагічны кірунак. Яны ўпрыгожваюць мову педагога, робяць яе вобразнай і прыгожай, прыцягваюць увагу дзяцей. Забаўлянкі, пястушкі прыносяць радасць дзецям, выклікаюць у іх жаданне паўтараць словы за дарослымі, выконваць заданні выхавальніка, удзельнічаць у агульных гульнях.

     Пястушкі выкарыстоўваюцца педагогамі ў розных рэжымных момантах: пад гукі гэтых вершаў і песень дзеці ахвотна мыюцца, прымаюць ежу, займаюцца. Жыццё дзіцяці становіцца цікавейшым, ярчэйшым, а ў яго самога лепш развіваюцца памяць, мысленне, увага, маўленне, а калі яно выконвае канкрэтныя рухі, то развіваюцца каардынацыя, узгодненасць, спрытнасць. У час расказвання пястушкі спярша выкарыстоўваецца нагляднасць, потым тлумачыцца сэнс новых слоў, улічваюцца вопыт і веды дзяцей.

     Калыханкі- першыя для дзяцей ўзоры мастацкага слова. Навакольны свет у іх падаецца ў вобразах, даступных і зразумелых.

Ходзіць кот па сенажаці.
Кліча сон ён ля дзіцяці.
ой, сонечку-галубочку,
Прыспі маю Волечку.

     У беларускім фальклоры шмат прыказак і прымавак. Дзеці з інтарэсам успрымаюць іх кароткі змест. Многія прыказкі і прымаўкі маюць павучальнае значэнне: яны ўсхваляюць працавітасць, гаспадарлівасць, умельства, вучаць любіць родны край, Радзіму, асуджаюць гультайства, зайздрасць – усё адмоўнае. Падбіраюцца яны па канкрэтнай тэме: пра Радзіму, працу, хлеб, навуку, поры года, з’явы прыроды, народныя прыкметы.

     Павучальнасць прыказак і прымавак разумеецца дзецьмі паступова, і глыбіня іх разумеецца ў большай меры залежыць ад таго, насколькі часта выкарыстоўваюцца яны ў патрэбных момантах. Асабліва часта нашы выхаванцы прымяняюць іх у працоўнай дзейнасці, пры выкананні адказных даручэнняў.

Загадка – кароткае паэтычна-вобразнае апісанне прадмета або з’явы, якое даецца, як правіла, у форме пытання і адгадваецца па другарадных адзнаках, па прыкметах падабенства.

     Лічыцца, што галоўная функцыя загадкі – развіваць ў чалавека мастацка-вобразнае мысленне, паэтычны погляд на рычаіснасць. У мінулым загадка служыла сродкам выпрабавання разумовых здольнасцей, іншасказальная, загадкавая форма з поспехам выкарыстоўвалася ў ваенных і пасольскіх справах. Загадкі, песні-загадкі надзвачай шырока ўжываліся ў вясельных абрадах, напрыклад, з мэтай “праверкі” разумовай сталасці жаніха.

     Каштоўнасць традыцыйнай загадкі ў тым, што яна ў высокапаэтычнай форме адлюстроўвала гаспадарчую і творчую дзейнасць чалавека, яго жыццёвы вопыт, побыт, працу, жывёльнасць, расліннасць, будову сусвету і да нашых дзён мае вялікае эстэтычна-мастацкае значэнне для выхавання дзяцей.

Загадкі:
Без кораня, а расце. (Камень)
Без ног бяжыць, без воч глядзіць. (Вада)
Лата на лаце, ніткі не знаці. (Капуста)
Цераз мяжу брат брата не бачаць. (Вочы)

     Яркую акрэсленую выхаваўчую накіраванасць маюць беларускія народныя песні. Праз іх тэксты, лексіку дзеці ўзбагачаюць уяўленні аб наваколлі, прыродных з’явах, знаёмяцца з прыладамі працы, беларускімі назвамі месяцаў, дзён тыдня, нацыянальнымі стравамі, значна пашыраецца актыўны слоўнік.

     Праз песню знаёмім выхаванцаў з лепшымі рысамі характару беларусаў: шчырасцю, чуласцю, сціпласцю, уважлівасцю. Фальклорныя песня дапамагае развіццю эмацыянальнай сферы дзяцей, падрыхтоўвае да выканання пэўных сацыяльных роляў.

     Заняткі па азнаямленню дзяцей з вуснай народнай творчасцю пройдуць цікава, калі да іх удзелу далучыць бабуль і дзядуль, артыстаў тэатру, супрацоўнікаў музеяў, народных майстроў.

     Пры арганізацыі адукацыйнага працэсу у адпаведнасці з патрабаваннямі вучэбнай праграмы дашкольнай адукацыі варта памятаць, што першаасновай народнай педагогікі лічыцца культ працы, умелых рук і разумення свайго месца ў прыродзе, таму працоўная дзейнасць, спалучэнне яе з творамі вуснай народнай творчасці дазволіць зацікавіць дзяцей сумеснай працай.

     На музычных занятках выхаванцы знаёмяцца з асаблівасцямі беларускай народнай музыкі, развучваюць беларускія танцы, спяваюць песні, знаёмяцца з народным тэатрам “Батлейка”.

     Усвядомленаму імкненню дзяцей да авалодання культурнымі эталонамі, ўзаемадзеянню ў калектыве спрыяюць арганізацыя з дзецьмі ісцэніровак па казках, фантазіраванне, прыдумванне гісторый, выкананне творчага задання. Малыя формы фальклора актыўна ўключаюцца ў вядучы від дзейнасці – гульню, у дадзеным выпадку – гульню- драматызацыю. Гульні-драматызацыі даюць шырокі прастор для выяўлення ў дзяцей творчых здольнасцей, самастойнасці, ініцыятывы. Жывая інтанацыя маўлення, вобразныя і свабодныя рухі, міміка, жэсты надаюць гульням дзяцей натуральнасць і праўдзівасць. Гульня-драматызацыя аказвае актывізуючы ўплыў на развіццё выразнага беларускага маўлення, паколькі яна спалучае разам гульнёвую матывацыю і камунікатыўную накіраванасць. Дзеці старшай групы могуць драматызаваць творы як для сябе, так і для маленькіх гледачоў, для сваіх бацькоў. Да гульні-драматызацыі неабходна падрыхтаваць разам з дзецьмі атрыбуты, элементы касцюмаў. Выхавацель кіруе гульнёй, нагадвае і ўдакладняе змест казкі, сочыць за дакладнасцю вобразаў.

     Вялікі выхаваўчы патэнцыял маюць народныя святы і абрады. Яны задавальняюць дапытлівасць дзяцей, іх эстэтычныя патрэбы, цягу рухаў, фарміруюць творчае мысленне, пабуджаюць да супрацоўніцтва, вучаць пазнаваць беларускую культуру. Поспех засваення мастацкіх твораў залежыць ад таго, наколькі яны зразумелыя дзецям і даюць магчымасць выконваць ролі адпаведных персанажаў, песень, суправаджаць спевы мімікай, рухамі.                                                                                                             Падрыхтаваў: выхавацель дашкольнай адукацыі А.В.Масько.

1.Эканомія электрычнай энергіі

Асвятленне

Найбольш распаўсюджаны спосаб эканоміі электраэнергіі-аптымізацыя спажывання электраэнергіі на асвятленне, максімальнае выкарыстанне дзённага святла (павышэнне празрыстасці і павелічэнне плошчы вокнаў, дадатковыя вокны);

• павышэнне адлюструючай здольнасці (белыя сцены і столь);
• выкарыстанне асвятляльных прыбораў толькі па неабходнасці;
• павышэнне святлоаддачы існуючых крыніц (замена люстраў, плафонаў, выдаленне бруду з плафонаў);
• замена лямпаў напальвання на энергазберагальныя;
• прымяненне прылад кіравання асвятленнем (датчыкі руху, датчыкі асветленасці, таймеры);

Электраабаграванне і электрапліты

• павышэнне цеплаабмену, у тым ліку ачыстка ад бруду паверхняў прылад электраабагравання і фаерак электрапліт;
• выкарыстанне посуду з шырокім плоскім дном, цалкам пакрывае паверхню фаеркі;
• выкарыстанне замест варачных электрычных пліт, газавыя;
• выкарыстоўваць замест варачных панэляў - мультыварку, якая закрываеца герметычна з усіх бакоў, падрыхтоўвае ежу і не дае цяплу выходзіць . Эканомія-40%.

Халадзільныя ўстаноўкі і кандыцыянеры

Для халадзільных установак і бытавых халадзільнікаў асноўнымі спосабамі зніжэння спажывання электраэнергіі з'яўляюцца:

• набыццё сучасных энергазберагальных халадзільнікаў;
• не дапускаць адукацыі наледзі, шаці ў халадзільніку, своечасова размарожваць;
• не рэкамендуецца змяшчаць у халадзільнік прадукты, якія маюць тэмпературу вышэй тэмпературы навакольнага асяроддзя - іх неабходна максімальна астудзіць на паветры;
• якасны адвод цяпла - не рэкамендуецца ставіць бытавой халадзільнік да батарэі або побач з газавай плітой.
• пры кандыцыянаванні вокны і дзверы павінны быць зачыненыя - інакш кандыцыянер будзе астуджаць вуліцу ці калідор;
• неабходна наладзіць рэжым аўтаматычнага падтрымання аптымальнай тэмпературы, ня астуджаючы, па магчымасці, пакой ніжэй 20-22 градусаў;
• герметызацыя і цеплаізаляцыя памяшкання.

Спажыванне бытавых і іншых прылад

• пазбягайце выкарыстанне "спячага" рэжыму, калі прыбор не выкарыстоўваецца працяглы час, лепш выключаць прыбор з разеткі;
• ня налівайце поўны чайнік, калі вам патрэбен кіпень за ўсё для адной кубкі напою;
• не пакідайце без неабходнасці уключанымі ў сетку зарадныя прылады для мабільных прыбораў (вельмі актуальна з-за нарастальнага аб'ёму такіх прыбораў);
• старайцеся пазбягаць выкарыстання падаўжальнікаў.

2. Эканомія вады

• ўстаноўка прыбораў уліку спажывання вады;
• выкарыстанне вады толькі калі гэта сапраўды неабходна;
• ўстаноўка зліўных унітазных Бачкоў, якія маюць выбар інтэнсіўнасці зліву вады;
• збор і выкарыстанне дажджавой вады

3. Эканомія газу

• Уцяпленне памяшканняў, аптымальны падбор эфектыўных радыятараў ацяплення ў памяшканнях, дзе выкарыстоўваецца абаграванне газавым катлом;
• выкарыстанне на газавых плітах посуду з шырокім плоскім дном, зачыняецца вечкам, пажадана празрыстай, падагрэў у чайніку толькі неабходнай колькасці вады;

Паважаныя бацькі!

Выкананне гэтых нескладаных правілаў дапаможа забяспечыць у значнай ступені эканомію энергарэсурсаў і галоўнае, вашых грошай.                                                                                                                                                                  Падрыхтаваў выхавальнік дашкольнай адукацыі А.В.Масько

    Развіццё асобы дзіцяці ў грамадстве немагчыма без ведання роднай мовы. Дашкольны ўзрост з'яўляецца найбольш спрыяльным перыядам для авалодання дзецьмі беларускай мовай. Менавіта ў гэты прамежак яго жьцця ў дзіцяці фарміруецца цікавасць, патрэба да ведаў, якія адпавядаюць яго прыродным індывідуальным задаткам, закладваецца трывалы фундамент ведаў роднай мовы. Далучаючы дзяцей да святыняў свайго народа - роднай мовы, мы садзейнічаем не толькі яе абагашчэнню, але і развіццю пазнавальных і інтэлектуальных магчымасцей іх, пазнанню беларускай культуры. Бо самае дарагое ў жыцці - гэта тое, што з ранніх год закладзена ў сэрца. I, менавіта, родная мова з'яўляецца сувязным звяном у далучэнні дзяцей да агульначалавечных каштоўнасцей, вытокам народнай мудрасці. Кожны чалавек павінен ведаць сваю родную мову, павінен умець спяваць свае народныя песні, танцаваць свае народныя танцы, ведаць, як з веку ў век святкаваліся святы ў нашым краі, любіць свае родныя мясціны, сваю Радзіму - Беларусь. Кожны дарослы можа данесці да свайго  дзіцяці часцінку тых ведаў аб родным краі, аб гісторыі беларускага народа, аб дэкаратыўна-прыкладным мастацтве, абрадах, традыцыях. Давайце дапаможам нашым дзецям авалодаць беларускай мовай. Будзем выхоўваць дзяцей добрымі і разумнымі, дапытлівымі і ўважлівымі да ўсяго. I адначасова абуджаць веру дзіцяці ў тое, што ён вырасце патрэбным на зямлі чалавека.

                                                                                                                                                                                                                                                  Падрыхтавала : Масько  А.В.; выхавальнік дашкольнай адукацыі                                                                                                  

 Сюжэтна-ролевая гульня-гэта асноўны від гульні дзіцяці дашкольнага ўзросту. Гульня мае вялікае значэнне для выхавання і развіцця асобы. Для дзяцей гульня, якую прынята называць "спадарожнікам дзяцінства", складае асноўны змест жыцця, выступае як вядучая дзейнасць. У гульню залучаюцца ўсе бакі асобы: дзіця рухаецца, размаўляе, успрымае, думае; у працэсе гульні актыўна працуюць усе яго псіхічныя працэсы: мысленне, уяўленне, памяць, узмацняюцца эмацыйныя і валявыя праявы. Гульня выступае як важны сродак выхавання.

Сюжэтна-ролевыя гульні дазваляюць развіваць творчыя здольнасці дзяцей, іх фантазію і артыстызм, вучаць ужывацца ў вобраз таго ці іншага персанажа, гуляць пэўную ролю. Яны маюць вялікае значэнне ў сацыяльнай адаптацыі дзіцяці, рэалізацыі яго магчымасцяў у будучыні. Калі дзеці праігрываюць розныя жыццёвыя сітуацыі,  вучацца ісці на кампраміс, менш памыляцца ў людзях, пазбягаць канфліктных сітуацый, падтрымліваць дабразычлівую  атмасферу.

У сюжэтна-ролевай гульні паспяхова развіваюцца асоба дзіцяці, яго інтэлект, воля, уяўленне і таварыскасць, але самае галоўнае, гэтая дзейнасць спараджае імкненне да самарэалізацыі, самавыяўлення. Акрамя таго, гульня з'яўляецца надзейным дыягнастычным сродкам псіхічнага развіцця дзяцей.

Гульня-вядучы від дзейнасці ў дашкольным узросце. В. Штэрн казаў, што " гульня паказвае, да якой мэты імкнецца чалавек, да чаго ён рыхтуецца, чаго чакае. У гульні адгадваюцца напрамкі яго будучага жыцця". Цікавыя погляды на гульню прадставіў Ф. Бойтэндайк: гульня дазваляе праявіць свае цягі-імкненне да вызвалення, зліцця з навакольным светам. Д. Б. Эльконін лічыў, што ў гульні адлюстроўваецца імкненне дзяцей удзельнічаць у жыцці дарослых, быць побач з імі, дзейнічаць, як яны. Дзеці прайграюць не толькі траўматычныя сітуацыі, але і авалодваюць сваімі пакутамі. Гуляючы, яны праяўляюць волю, кіруюць дзеяннямі дарослых.

Вядомыя псіхолагі Л. С. Выгоцкі і Д. Б. Эльконін даказалі, што ў гульні больш паспяхова развіваюцца і дасягаюць больш высокіх узроўняў асобы псіхічныя працэсы, розныя віды дзейнасці.

З'яўленне сюжэтна-ролевых гульняў у малодшай групе дзіцячага сада звязана з шэрагам умоў-  наяўнасць разнастайных уражанняў ад навакольнага, назапашваннем прадметных гульнявых дзеянняў, наяўнасцю цацак, частатой зносін з дарослым, развіццём самастойнасці дзяцей.

У сваёй групе я арганізую прадметныя гульневыя ўзаемадзеянні, што палегчыць дзецям у далейшым уступленне ў сумесную сюжэтную гульню адзін з адным. На першым этапе навучання дзяцей гуляць, я ствараю найпростыя ўмовы для гульні з сюжэтнымі цацкамі. Для гэтага разгортваю сюжэтную гульню на вачах у дзяцей, ажыўляю лялек і іншыя цацачныя персанажы.

Па меры таго, як ідзе засваенне дзецьмі дзеянняў з сюжэтнымі цацкамі,  я пераходжу да паказу гульні, якая ўключае ўжо не адну, а дзве сэнсавыя сітуацыі, звязаныя адна з другой. Напрыклад, вару суп на цацачнай пліце, а затым кармлю ім лялек; сціраю лялечнае сукенка ў цацачным тазіку, а затым гладжу яго прасам і да т.п. Усе гэтыя сюжэты павінны абавязкова ўключаць у сябе дзеянні, ужо вядомыя дзецям, якія яны неаднаразова назіралі ў рэальным жыцці. Спачатку я сама разыгрываю сюжэт на вачах у дзяцей. Пры наступным паўторы падключаю да гульні аднаго-двух малых « " Соня, я мішку пакарміла, цяпер яму час спаць. Пак ладзі яго спаць»

На гэтым этапе працы, разам з сюжэтнымі цацкамі, уводжу ў сумесную гульню прадметы-замяняльнікі (напрыклад, палачку замест лыжкі, кубік замест піражка). Гэта спрыяе развіццю ўяўлення.

Для таго каб дзеці ў сваёй самастойнай дзейнасці пасля гульні са мною маглі разгортваць гульнявыя дзеянні, я прытрымліваюся захавання прадметна-гульнявага асяроддзя або адмыслова яго арганізоўваю. Ускладняю, узбагачаю прадметна-гульнявае асяроддзе за кошт павелічэння цацак. Вучу дзяцей карыстацца ў гульнях будаўнічым матэрыялам (кубы, брускі, пласціны), найпростымі драўлянымі і пластмасавымі канструктарамі, прыродным матэрыялам (пясок, вада); разнастайна дзейнічаць з імі (будаваць горку для лялек, мост, дарогу; пускаць па вадзе цацкі). Развіваю ўменне ўзаемадзейнічаць і ладзіць адзін з адным у непрацяглай сумеснай гульні.

Магчымасці сюжэтна-ролевай гульні пашыраюць практычны свет дашкольніка і забяспечваюць яго ўнутраны эмацыйны камфорт.

У гульні развіваецца:

- здольнасць да ўяўлення;

- вобразнае мысленне;

- здольнасць узаемадзейнічаць з іншымі дзецьмі;

- вопыт ўзаемаразумення;

-  маўленне (дзіця вучыцца тлумачыць свае дзеянні і намеры, узгадняць з іншымі дзецьмі);

- зносіны;

- фантазіраванне.

У сваёй працы выкарыстоўваю метады і прыёмы педагагічнага ўздзеяння, што павышае ўзровень гульнявой дзейнасці, уплывае на гульнявыя інтарэсы дзяцей, узбагачае іх новымі ўражаннямі. Знаёмлю дзяцей з сацыяльным асяроддзем, працай дарослых, узаемаадносінамі ў калектыве. Да такіх метадаў варта аднесці назіранні, экскурсіі, гульні-заняткі, гульні-гутаркі, гульні-драматызацыі, чытанне мастацкай літаратуры, разгляданне малюнкаў.

Хачу падкрэсліць, што сям'я з'яўляецца асноўным фактарам фарміравання гульнявой дзейнасці. Таму я намеціла шляхі працы з бацькамі. Да ведама бацькоў быў даведзены той факт, што ўсе гульні могуць і павінны выкарыстоўвацца для ўсебаковага развіцця дзяцей. Распавяла бацькам, як можна гуляць з дзіцем, не адцягваючыся ад сваіх хатніх абавязкаў. Такімі гульнямі з'яўляюцца гульні на кухні, гульні па дарозе ў дзіцячы сад, у ванным пакоі, гульні ў гаражы і г.д. Для павышэння педагагічных ведаў бацькоў правяла кансультацыі, анкетаванне, дала рэкамендацыі, правяла бацькоўскі сход па тэме:»Сюжэтна-ролевая гульня ў жыцці малодшага дашкольніка".

У выніку работы бацькі сталі больш звяртаць увагу на парады і рэкамендацыі. Дапамаглі ў стварэнні развіццёвага асяроддзя групы. Гэта-выраб атрыбутаў для сюжэтна-ролевых гульняў, пашыў касцюмаў для кутка ражэння, адзення для лялек.

Вынікі назіранняў за гульнёй дзяцей пасля праведзеных мерапрыемстваў канстатуюць, што павысіўся паказчык ўзаемадзеяння дзяцей з дарослымі і аднагодкамі.

Можна зрабіць наступную выснову: адукацыйны працэс, які ўключаны ў сістэму сучасных сацыяльных мэтаў і заснаваны на ўзбагачэнні сюжэтна-ролевай гульні спрыяе паспяховай адаптацыі асобы дзіцяці ў грамадстве.

            Асноўным відам дзейнасці дзіцяці двух-трох гадоў з'яўляецца гульня. На трэцім годзе жыцця яго гульні становяцца больш цікавай і насычанай. І калі ў папярэднім узроставым перыядзе дзіця гуляла толькі з тымі прадметамі, якія знаходзіліся ў поле яго зроку, то цяпер яно можа гуляць па папярэдняй задуме, падбіраючы ў адпаведнасці з ёй цацкі або якія-небудзь прадметы.

Славесна выяўленая мэта пачынае апярэджваць дзеянні дзіцяці: "цяпер пабудую вежу", - кажа яно і пачынае выконваць задуманае.

Увага становіцца больш устойлівай. Дзіця пры ўдзеле дарослых можа займацца адной справай на працягу 15-20 хвілін. Галоўнае, каб гэта занятак падабаўся яму, таму што пакуль ваша дзіця можа займацца толькі тым, што яму цікава.

Як жа бацькі могуць спрыяць найлепшага развіццю свайго дзіцяці? Ну, вядома, гуляючы з ім! Гульні забяспечваюць дзіцяці добры настрой, дапамагаюць яму назапашваць жыццёвы вопыт, веды аб прадметах і іх уласцівасцях, спрыяюць развіццю эмацыйнасці, уяўлення і творчых здольнасцяў. У гульні дзіця развівае увагу, памяць, мысленне, у яго пашыраюцца магчымасці выхавання маральных якасцяў. Падчас гульні дзеці вучацца дамагацца пастаўленай мэты, сустракаюцца з рознымі цяжкасцямі, якія патрабуюць розных уменняў і кемлівасці.

Агульныя парады па арганізацыі сумесных гульняў-заняткаў з дзіцем:

   Чаргуйце актыўныя  гульні з больш спакойнымі заняткамі.

   Падахвочвайце  дзіця праяўляць актыўнасць у гульнях.

 Не патрабуйце ад дзіцяці вынікаў: галоўны вынік – гэта тое задавальненне, якое вы атрымліваеце ад сумеснай гульні.

  Скончыўшы сумесную гульню, пераключыце дзіця на самастойны занятак.

 Перыядычна паўтарайце гульні, у якія вы ўжо гулялі з дзіцем, паступова ўскладняючы іх змест. 

Умоўна  гульні можна падзяліць на тры групы:

Сюжэтна-ролевыя гульні-гэта гульні з лялькамі, цацачнымі жывёламі, машынкамі, прыродным матэрыялам і д.п. Спачатку дзіця  з дня ў дзень паўтарае адны і тыя ж дзеянні: возіць машынку, корміць ляльку. Паступова сюжэт гульні ўскладняецца, ускладняецца і пашыраецца кола дзеянняў дзіцяці: яно можа распрануць або апрануць ляльку, пайсці з ёй на прагулку, пакатаць на машыне, пабудаваць ёй домік з кубікаў... па меры набыцця новых уражанняў у гульнях дзіцяці ўзнікаюць прынцыпова новыя сюжэты, у тым ліку тэматычныя: гульні ў доктара ( дзіця нядаўна хадзіла да ўрача), гульні ў цырульню, спектаклі ( дзіця пабывала у тэатры) і іншыя.

Дыдактычныя гульні-гэта развіваючыя і навучальныя гульні: укладышы, мазаіка, кубікі, канструктары і г .д.

Гульні з правіламі-гэта настольныя гульні, напрыклад, лато, даміно, і рухомыя гульні тыпу "Дзень-Ноч», "Чапля і жабы".

Сюжэтна-ролевыя гульні.

На трэцім годзе жыцця любімымі гульнямі дзяцей становяцца сюжэтна-ролевыя гульні. Дзіця ўжо прайгравае не асобныя дзеянні, як раней (карміла ляльку, укладвала яе спаць), а звязвае іх у адзіную сюжэтную лінію і аб'ядноўвае гульнявым матывам: даглядае «дачку» (ляльку), рыхтуе ёй ежу, ходзіць з ёй гуляць і г .д.

Дзіця капіруе паводзіны дарослых, пераўвасабляючы то ў маму (рыхтуе абед), то ў тату (чыніць машыну), у выхавальніцу (лаецца на кагосьці ), доктара (ставіць градуснік), шафёра (вядзе машыну), прадаўца (прадае тавары), паўтараючы прыкмечаныя жэсты, міміку і гаворку. Бацькі, назіраючы за гульнёй дзіцяці, іншы раз могуць убачыць сябе з боку. (Так што паспрабуйце быць годным прыкладам для пераймання).

Пералічым некаторыя метады і прыёмы, якія дапамагаюць дзецям авалодаць гульнявымі дзеяннямі ў ролевых гульнях:

- Каб прыцягнуць увагу, напрыклад, да лялькі, пачніце самі гуляць з ёй: пакруціце яе, пакарміце.

- Паказвайце дзіцяці магчымасць пераносу гульнявых дзеянняў на іншыя аб'екты (можна не толькі лялячку вазіць у калысцы, але і медзведзяня або зайчаня).

- Залучайце дзіця ў гульню: "Я буду карміць мішку, а ты кармі ляльку" або " Я памыю лялечку, а ты яе выцеры ручніком».

- Гуляйце сур'ёзна, пераўвасабляйцеся, адушаўляйце  сябе падчас гульні з лялькай, зайчанем, медзведзянем. Старайцеся самі атрымаць задавальненне ад гульні.

- Прапануйце дзіцяці гульнявыя сітуацыі: "Давай ты будзеш мамай, а я дачкой».

- Паказвайце паслядоўнасць дзеянняў, спрыяючы з'яўленню задумы гульні. " Лялька хоча есці. Але спачатку нам трэба зварыць ёй кашу. А потым мы яе пакормім".

- Прапануйце дзіцяці гуляць з прадметамі-замяшчальнікамі: "Вось лыжачка (палачка)", "Паглядзі, якую смачную катлетку я зрабіла (каменьчык)", "Да нас прыйшло кацяня (кавалак футра)".

- Пашырайце гульнявыя дзеянні дзіцяці. Калі дзіця будуе толькі вежкі з кубікаў, пакажыце, як пабудаваць цягнік, вароты, лесвічку і т. п.

- Дапамагайце малому прыдумаць і абыграць які-небудзь сюжэт з яго "пабудовамі" з канструктара або кубікаў."Машыністам цягніка хай будзе зайка, а каго мы пасадзім у вагончыкі".  Давай  звяры паедуць у госці да лялькі Каці, яна ў нас будзе жыць у доміку, які ты пабудаваў".

- Падказвайце маляці (пры неабходнасці) наступны паварот сюжэту: "Лялька ўжо наелася. Яна хоча пакатацца на машынцы".

-Надавайце канкрэтызацыю зместу гульні: «А што будзе Каця піць-чай ці малако?", "Мне здаецца, мішку холадна. Яму трэба надзець шапку"»

- Ускладняйце ўтрыманне гульні " А цяпер хай наша Каця сядзе на коніка і паедзе катацца!»

- Стварайце "праблемныя" сітуацыі: "У зайчыка няма хаткі", " Ваверачка  заблукала, не можа знайсці маму. Што ж рабіць?" Старайцеся ставіць перад дзіцем гульнявыя задачы, рашэнні якіх яно павінна знайсці само. Але не бойцеся і самі прапанаваць варыянт развіцця сюжэту: "Каця ўпала і плача! Давай, яе падымем, суцешым і разам з ёю песеньку праспяваем!»

- Выкарыстоўвайце ў гульнях з малым элементы казак: будуйце домікі для трох парсючкоў, дапамагайце засяліць звяроў у Церамок і г .д.

- Падахвочвайце выкарыстоўваць у гульнях гаворку: "Што ты робіш?", "Што есць куколка?», «Спытай у мішкі, ён будзе есці суп?», «Праспявай ляльцы калыханку: «Баю – бай»» і г. д.

Дыдактычныя гульні і гульні з правіламі

На трэцім годзе жыцця дзіця пачынае больш свабодна арыентавацца ў навакольных прадметах. Асвойваючы ў дыдактычных гульнях дзеянні з прадметамі, дзіця працягвае назапашваць сэнсарны досвед (асвойвае колер, форму, велічыню, колькасць, суадносіны частак і г .д.), вучыцца думаць, у яго развіваюцца такія разумовыя аперацыі, як аналіз, сінтэз, параўнанне, абагульненне; удасканальваецца дробная маторыка.

Правядзенне дыдактычных гульняў і гульняў з правіламі мяркуе:

- эмацыйную зацікаўленасць дзіцяці;

- азнаямленне дзіцяці з утрыманнем гульні: абыгрываннем сітуацыі, паказ малюнкаў, прадметаў, кароткія тлумачэнні;

- тлумачэнне правілаў гульні: што трэба рабіць, што нельга рабіць, як гуляць;

- паказ гульнявых дзеянняў: дарослы паказвае, як гуляць, дзіця паралельна або паслядоўна паўтарае;

- падтрымку дарослага, які заахвочвае, дапамагае, раіць, нагадвае і г. д.;

 У ходзе правядзення гульняў дыдактычнага характару і гульняў з правіламі:

- Не спяшайцеся падказваць, дайце малому самому метадам спроб і памылак прыйсці да станоўчага выніку.

- Дайце дзіцяці магчымасць самастойна ўдзельнічаць у гульні, актыўна абмяркоўвайце ход гульні.

- Пасля гульні падвядзіце яе вынік, ацаніце канчатковы вынік. Абавязкова парадуйцеся поспеху дзіцяці (каб у пасля ён гэтак жа радаваўся вашым перамогам і не моцна засмучаўся з-за свайго пройгрышу).

- Каб гульня лепш засвоілася дзіцем, пажадана  згуляць у яе 3-4 разы, але толькі пры ўмове відавочнай цікавасці з боку дзіцяці. У адваротным выпадку, паўтор гульні варта адкласці да іншага разу.

- Часам дзіця можа адмаўляцца выконваць заданні. Неабходна зразумець прычыны такіх паводзін: калі дзіцяці нецікава-паспрабуйце зацікавіць яго, калі дзіця "не ў настроі" - адкладзеце гульню да лепшых часоў, калі дзіцяці стала сумна - ўскладніце гульню, не затрымлівайцеся на тым, што ўжо засвоена дзіцем, ідзіце далей.

Падрыхтавала: Масько А.В.; выхавальнік дашкольгай адукацыі

           Спіс літаратуры:

Вучэбная праграма дашкольнай адукацыі. -2019, 460с.

Гаспарава Е.М. Ведущая деятельность дошкольного возраста. // Дошкольное воспитание. – 1987. - №7. - С. 45-50.

Запорожец А. С., Эльконин Д. Б. Психология детей дошкольного возраста. – М.: Мысль, 1989. – 420 с.

А. В. Зворыгина Первые сюжетные игры малышей.– М.: Радуга, 1988. – 410с.

Михайленко Н., Короткова Н. Взаимодействие взрослого с детьми в игре //Дошкольное воспитание. - 1993. - №3. – С. 15; № 4.– С. 18-23.

Проблемы дошкольной игры: психолого-педагогический аспект аспект / под ред.Поддькова М. М., Михайленко Н. Я. – М.: Просвещение, 1987. – 390 с.

Психология и педагогика игры дошкрольника / под ред. – М.: Мысль, 1986. – 430 с.

Репина Т., Гостюхина О. Самостоятельные игровые объединения./Дошкольное воспитание. – 1994. - №2. – С. 43-46

   
        У сучаснай сям'і вялікую частку часу дзіця мае зносіны з мамай. Менавіта з ёй складаюцца даверныя адносіны, абмяркоўваюцца трывогі, пытанні, патрэбы. Аднак для дзяцей не менш важна і зносіны з татам. Чым часцей бацька мае зносіны з дзіцем, тым больш цеснымі становяцца эмацыйныя сувязі, а чым раней бацька далучаецца да догляду за малым, тым мацней і глыбей яго бацькоўскія пачуцці.
 Устаноўлена, што ў сем'ях, у якіх бацькі марнуюць шмат часу на размовы, гульні з дзецьмі, дзеці лепш развіваюцца. Аднак даказана, што дзеці, пазбаўленыя магчымасці мець зносіны з бацькамі або з адным з іх, валодаюць падвышанай адчувальнасцю, маюць цяжкасці ў наладжванні кантактаў з аднагодкамі. Сур'ёзную небяспеку для развіцця дзіцяці ўяўляе адсутнасць эмоцый, ласкі, цеплыні пры хай нават і паўнавартасным задавальненні яго фізіялагічных патрэбаў. Толькі сталыя зносіны бацькоў з дзіцем спрыяе ўсталяванню глыбокіх эмацыйных сувязяў, нараджае ўзаемную радасць.
 Выхаванне дзяцей у любові і павазе да бацькоў, шанаванні продкаў - адна з вядучых ідэй педагогікі. Іншая ідэя - гадаваць будучага сем'яніна з малых гадоў шляхам фарміравання станоўчых маральных якасцяў (працавітасці, памяркоўнасці, падатлівасці, стараннасці, сціпласці, сумленнасці).
   Спецыяльныя сацыялагічныя і псіхолага-педагагічныя даследаванні паказалі, што сям'я і дзіцячы сад, маючы свае асаблівыя функцыі, не могуць замяніць адзін аднаго і павінны ўзаемадзейнічаць ў імя паўнавартаснага развіцця дзіцяці.
       Рэкамендацыі для бацькоў.
   Калі ў дзяцінстве дзіця адчуваў пачуццё жалю да іншага чалавека, радасць ад добрага ўчынку, гонар за сваіх бацькоў, захапленне ад судотыку з выдатным подзвігам, ён набыў эмацыйны вопыт. Тым самым будуць пабудаваны шляху для асацыяцый эмацыйнага характару, а гэта з'яўляецца асновай, падмуркам больш глыбокіх пачуццяў, умовай паўнавартаснага развіцця чалавека.
• Выхаванне маленькага патрыёта пачынаецца з самага блізкага для яго - роднай хаты, вуліцы, дзе ён жыве, дзіцячага саду.
• Звяртайце ўвагу дзіцяці на прыгажосць роднага горада
• У час прагулкі раскажыце, што знаходзіцца на вашай вуліцы, пагаворыце пра значэнне кожнага аб'екта.
• Дайце ўяўленне аб рабоце грамадскіх устаноў: пошты, крамы, бібліятэкі і г.д. Паназірайце за працай супрацоўнікаў гэтых устаноў, адзначце каштоўнасць іх працы.
• Разам з дзіцем прымайце ўдзел у працы па добраўпарадкаванні і азеляненні свайго двара.
• Пашырайце уласны кругагляд
• Вучыце дзіцяці правільна ацэньваць свае ўчынкі і ўчынкі іншых людзей.
• Чытайце яму кнігі пра радзіму, яе героях, пра традыцыі, культуры свайго народа
• Заахвочвайце дзіцяці за імкненне падтрымліваць парадак, прыкладныя паводзіны ў грамадскіх месцах.                                                                                                                                Падрыхтаваў :  выхавацель дашкольнай адукацыі А.В.Масько.